آیا زن بعد از طلاق می تواند ادعای مهریه کند؟

اکثر افراد می دانند که مهریه حین طلاق قابل مطالبه است، اما شرایط مطالبه این دسته از حقوق مادی زوجه پس از ثبت طلاق برای بسیاری از متقاضیان، سوال برانگیز می باشد؛ لذا در مقاله «آیا زن بعد از طلاق می تواند ادعای مهریه کند؟» تحت نظر کارشناسان باتجربه، به پرتکرارترین پرسش ها پاسخ داده می شود.

حقوق مادی زوجه در طلاق

صدور حکم طلاق، مراتب منحصر به خود را دارد؛ یکی از مهمترین این مراحل، رسیدگی به حقوق طرفین می باشد. در واقع هنگام ازدواج، حقوقی برای زن و مرد به وجود می آید که در صورت تمایل به طلاق باید تکلیف آن ها مشخص گردد؛ از جمله این حقوق برای زن می توان به حق نفقه و مهریه اشاره کرد.

پیش از آنکه به امکان مطالبه اموال تحت عنوان مهریه پس از ثبت طلاق پرداخته شود، بهتر است ابتدا درک صحیحی از مفهوم حقوقی آن به دست آید.

مهریه چیست؟

یکی از قوانین ضمن نکاح که در راستای محافظت از منافع بانوان وضع شده است، قانون مربوط به پرداخت مهریه می باشد. به اموال منقول و غیرمنقول (غیرقابل نقل و انتقال فیزیکی) که حین جاری شدن صیغه عقد، وعده واگذاری مالکیت آن ها از طرف شوهر به زن داده می شود، عنوان مهریه اطلاق می گردد؛ ماده 1082 قانون مدنی، ضمانت مراجع قضایی در مسئله اخذ این اموال را اثبات می کند:

«به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌ شود و می‌ تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.»

لازم به ذکر است که بر خلاف حق نفقه، ازدواج چه از نوع دائم و چه از نوع منقطع باشد، مهریه قانونا بر بانو رواست؛ تنها تفاوتی که مهریه در عقد دائم و منقطع دارد، محدوده زمانی تعیین آن می باشد. مهریه زن رسمی را می توان پس از جاری شدن صیغه عقد نیز مشخص کرد، ولی به موجب ماده 1095 قانون مدنی، در نکاح منقطع عدم مهر در عقد موجب بطلان است.

کدام اموال می توانند مهریه باشند؟

قانونگذار محدودیت شدیدی برای تعیین نوع و میزان مهریه، قائل نشده است؛ تنها دو شرط برای این اموال در نظر گرفته که ضمن ماده 1078 قانون مدنی بدان اشاره شده است:

«هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می‌توان مهر قرار داد.»

برای درک ماده فوق می توان گفت که 1000 تُن بال مگس که نه در دنیا وجود دارد و نه مالکیت آن به واسطه اسناد رسمی و غیررسمی قابل واگذاری است، نمی تواند تحت عنوان مهریه واگذار شود.

به غیر از موارد فوق، سایر معیارها برای تعیین مهریه وابسته به توافق زوجین می باشد که بدان مهرالمسمی اطلاق می گردد؛ اگر هم قرار به تعیین مهریه پس از ازدواج باشد، باید مهرالمسمی (مهریه توافقی) پیش از هرگونه نزدیکی زن و شوهر مشخص گردد، در غیر این صورت زن مستحق مهرالمثل است.

به میزان مهریه استانداردی که عرفا باید به زوجه برسد و خانواده عروس دیگر نمی توانند قانونا بر سر مبلغی بیش از آن توافق کنند، مهرالمثل گفته می شود؛ براساس ماده 1092 قانون مدنی، حین تعیین مهرالمثل به موارد زیر توجه می کنند:

«برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.»

آیا زن بعد از طلاق می تواند ادعای مهریه کند؟

حال که اطلاعات کافی نسبت به هویت حق مهریه زوجه به وجود آمد، به موضوع اصلی مقاله یعنی «بازه مطالبه مهریه» پرداخته می شود.

مهریه از جمله حقوق بلاعوض زوجه می باشد؛ بدان معنا که برخلاف نفقه که در ازای تمکین خاص (برقراری رابطه زناشویی کافی و معقول) و عام (فرمانبرداری از شوهر در امور) پرداخت می گردد، برخوداری زن از مهریه منوط ‌به پذیرش هیچ مسئولیت و تحقق هیچ شرطی نیست!

همچنین مهریه از جمله حقوق‌ بلاعزل زوجه می باشد؛ یعنی امکان عزل و برکناری زوجه از مالکیت این حق توسط دهنده آن (شوهر) وجود ندارد!

از نکته مذکور می توان موارد زیر را نتیجه گرفت:

الف) از لحظه ای که خطبه عقد بین طرفین جاری می شود، حق مالکیت مهریه نیز به زوجه واگذار شده و وی می تواند همان روز درخواست مطالبه مهریه را ثبت کند! البته اگر ثبت دادخواست مذکور پیش از هرگونه نزدیکی باشد، مهریه طبق ماده 1092 قانون مدنی پرداخت می شود:

«هر گاه شوهر، قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلاً داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عیناً یا مثلاً یا قیمتاً استرداد کند.»

ب) تابع مورد فوقانی، زوجه می تواند بدون نیاز به ثبت دادخواست طلاق، در طول زندگی مشترک خواستار پرداخت مهریه گردد؛ اگر شوهر نسبت به پرداخت آن مقاومت نشان دهد، اقدامات قضایی زیر برای مطالبه حق مهریه کارساز است:

1. اگر مهریه عندالمطالبه باشد (توانایی اقتصادی مرد در پرداخت مهریه مورد توجه نباشد)، زن می تواند شوهر را ممنوع الخروج یا اموال وی را توقیف کند؛ همچنین امکان اخذ حکم جلب وی نیز وجود دارد!

2. اگر مهریه عند الاستطاعه باشد (استطاعت مالی شوهر در پرداخت مهریه شرط باشد)، زن می تواند اموال غیررسمی‌ شوهر که با استعلام دادگاه مشخص نمی شود را معرفی کند.

3. اگر جلب شوهر در مطالبه مهریه بی نتیجه باشد، زوجه می تواند بر تقسیط آن توافق کند.

4. براساس ماده 1085 قانون مدنی، زن می ‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که طی زندگی مشترک در مقابل شوهر دارد (تمکین خاص)، امتناع کند بدون اینکه نفقه اش قطع شود!

ج) زوجه می تواند همزمان با ثبت دادخواست طلاق، مراحل حقوقی مطالبه مهریه را نیز آغاز کند تا طی جلسات دادگاه طلاق، بدین موضوع نیز دادرسی شود.

د) همانطور که پیشتر بدان اشاره شد، مهریه جزو حقوق بلاعزل زوجه می باشد؛ لذا طلاق موجب عزل زوجه نشده و همچنان پس از ثبت طلاق نیز امکان مطالبه حق مهریه برای بانوان وجود دارد.

ه) بنابراین فوت شوهر نیز باعث فسخ سند مهریه نمی شود و مسئولیت پرداخت قروض ‌به جای مانده از متوفی از جمله مهریه همسرش، به وارثان وی واگذار می گردد.

و) جالب است بدانید که با فوت خود ذی حق یعنی زوجه نیز اموال تحت عنوان مهریه همچنان توسط وارثین وی (فرزندان، والدین، خواهران، برادران) قابل مطالبه می باشد!

کلام آخر

مهریه جزو حقوق بلاعزلی است که ضمن ازدواج برای زوجه به وجود می آید؛ یعنی امکان عزل زن از برخورداری از این حق وجود ندارد. در نتیجه مطالبه مهریه حین زندگی مشترک، حین طلاق، پس از طلاق، پس از فوت شوهر و پس از فوت خود زوجه توسط وارثانش امکان پذیر می باشد. حال اگر زوجه نتواند از حق و حقوق خود دفاع کند، پیشنهاد ما اخذ مشاوره از بهترین وکلای ایران در سال 1403 است. وکلا می توانند با استناد به قوانین، تمام حق و حقوق شما را زنده کنند و در قبال آن حق الوکاله ای از شما دریافت می کنند.

خیریه سلام | موسسه حامیان سلامت کودکان